Με το οικογενειακό πρότυπο να αλλάζει σε μια κοινωνία που διαρκώς μεταβάλλεται, σημαντικός αριθμός παιδιών γεννιούνται εκτός γάμου και αναγνωρίζονται από τον πατέρα τους. Όμως, ο πατέρας δεν έχει τα ίδια δικαιώματα με την μητέρα τους στην άσκηση της γονικής μέριμνας. Αυτό το ζήτημα θίγει ο Συνήγορος του Πολίτη (ΣτΠ) στο πλαίσιο της αναθεώρησης του Οικογενειακού Δικαίου καταθέτοντας προτάσεις για την κοινή γονική μέριμνα με τροποποίηση διατάξεων του Αστικού Κώδικα.
Τι συμβαίνει σήμερα;
Στην χώρα μας, ο πατέρας που αναγνωρίζει το παιδί του ως νόμιμο τέκνο εκτός γάμου έχει δικαίωμα στην γονική μέριμνα σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, εφ’ όσον υπάρχει συμφωνία και της μητέρας ή αν έπαψε η γονική μέριμνα της μητέρας ή αν αυτή αδυνατεί να την ασκήσει για νομικούς ή πραγματικούς λόγους. Για να αναλάβει ο πατέρας την γονική μέριμνα, πρέπει να το αιτηθεί δικαστικώς και το Δικαστήριο να αποφασίσει σχετικά με κριτήριο το συμφέρον του παιδιού.
Μόνον έτσι αίρονται οι απαγορεύσεις, που μπορεί να επιβάλει η μητέρα στον πατέρα, ώστε και αυτός να ασκεί γονική μέριμνα για το παιδί, που έχει αναγνωρίσει ως δικό του. Μόλις το 2010 και μετά από παρεμβάσεις του Συνηγόρου του Πολίτη, το υπουργείο Παιδείας αναθεώρησε την προγενέστερη πρακτική του ότι μόνον ο ορισμένος ως κηδεμόνας μπορούσε να έχει πρόσβαση στο σχολείο, ενώ για τον έτερο γονέα υπήρχε απαγόρευση στο να πηγαίνει στο σχολείο για να μαθαίνει την πρόοδο του παιδιού του. Έτσι, η αναγνώριση της γονικής μέριμνας για τους δυο γονείς, κυρίως για την πλευρά του πατέρα ως προς την σχολική πρόοδο του παιδιού, ήταν μια σημαντική εξέλιξη, που κατήργησε στην πράξη «το φαινόμενο των αυθαίρετων ‘απαγορεύσεων’ του γονέα, που επέβαλε ο έτερος γονέας που ασκούσε αποκλειστικά την επιμέλεια του παιδιού μετά το διαζύγιο».
Άτυπη η κοινή γονική μέριμνα
Πάντως, στο σκέλος της συνολικής γονικής μέριμνας για τον πατέρα, ο ΣτΠ υπογραμμίζει ότι η μεταρρύθμιση του 2008 έμεινε ατελής, θέτοντας ως προϋπόθεση για την άσκηση της κοινής γονικής μέριμνας την δήλωσή της μέσω συμβολαιογραφικής πράξης. Αλλά, επειδή κριτήριο για την κύρια γονική μέριμνα ορίστηκε το σπίτι, όπου διαμένει το παιδί με την μητέρα του, νομικά η γονική μέριμνα για τον πατέρα είναι «άτυπη». Συνεπώς, «στη συντριπτική πλειονότητα των δικαστικών αποφάσεων για την άσκηση της γονικής μέριμνας παιδιών γεννημένων χωρίς γάμο και αναγνωρισμένων από τον πατέρα, δεν γίνεται καμία μνεία στη δυνατότητα άσκησής της από τον πατέρα κατόπιν συμφωνίας των γονέων», επισημαίνει ο ΣτΠ.
Πίσω από την Διεθνή Σύμβαση για το Παιδί
Η διχογνωμία των νομικών για το εάν οι πατέρες μπορούν να συμμετέχουν στην κοινή γονική μέριμνα, «επηρεάζει και την Δημόσια Διοίκηση, που πρέπει να αποφασίσει εάν θα αποδώσει ή θα στερήσει από τους αναγνωρίσαντες πατέρες, επομένως και από τα παιδιά, ωφέλειες που συναρτώνται με την άσκηση (και όχι το λειτούργημα) της γονικής μέριμνας», υπογραμμίζει ο ΣτΠ. Γι’ αυτό προτείνει να τροποποιηθεί η διάταξη του Αστικού Κώδικα και να αναγνωρίσει την κοινή γονική μέριμνα.
Εξάλλου, ο ΣτΠ επικαλείται την Διεθνή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Παιδιού, που δεσμεύει και την χώρα μας. Εκεί αναφέρεται ότι «το παιδί εγγράφεται στο ληξιαρχείο αμέσως μετά τη γέννησή του και έχει από εκείνη τη στιγμή το δικαίωμα ονόματος, το δικαίωμα να αποκτήσει ιθαγένεια και, στο μέτρο του δυνατού, το δικαίωμα να γνωρίζει τους γονείς του και να ανατραφεί από αυτούς». Σημειωτέον ότι η Διεθνής Σύμβαση δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε μητέρες και πατέρες ούτε σε έγγαμους ή άγαμους γονείς ως προς την άσκηση της κοινή γονικής μέριμνας.
Η μη πλήρης αποδοχή αυτής της διάταξης της Διεθνούς Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Παιδιού από το ελληνικό Δίκαιο συνιστά, σύμφωνα με τον ΣτΠ, συνέχιση του «δυσμενέστερου νομικού καθεστώτος για τα αναγνωρισμένα παιδιά εκτός γάμου -παρότι βελτιωμένο συγκριτικά με το προγενέστερο προ της μεταρρύθμισης του 1983- σε σχέση με τα παιδιά των οποίων οι γονείς ήταν ήδη έγγαμοι (ή σε σύμφωνο συμβίωσης) κατά το χρόνο γέννησής τους ή τέλεσαν γάμο μεταξύ τους μετά την αναγνώριση». Επιπλέον, σύμφωνα με τον ΣτΠ, «η υπογραφή του άγαμου πατέρα στην πράξη αναγνώρισης του παιδιού αποδεικνύει πολύ μεγαλύτερη δέσμευσή του απέναντι στο παιδί από όσο η υπογραφή των έγγαμων πατέρων στα έγγραφα του γάμου».
Τι συμβαίνει σε άλλες χώρες;
Ως εκ τούτου, ο ΣτΠ κρίνει ότι στην αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου πρέπει να θεσπιστεί η κοινή γονική μέριμνα για τα παιδιά, που γεννιούνται εκτός γάμου και αναγνωρίζονται από τον πατέρα τους. Εξάλλου, καταλήγει ο ΣτΠ, αυτό κατοχυρωθεί στους Κώδικες Οικογενειακού Δικαίου της Τσεχίας, Σλοβακίας και Ουγγαρίας, όπου καθιερώνουν την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας όλων των παιδιών, ανεξαιρέτως. Στην περίπτωση της Ισπανίας και της Πολωνίας, οι Αστικοί Κώδικες ορίζουν ότι αφού τεκμηριωθεί η αδιαφορία του φυσικού πατέρα, κατοχυρώνεται η αυτόματη από κοινού άσκηση της επιμέλειας των παιδιών, οι πατέρες των οποίων προέβησαν σε εκούσια αναγνώριση.
Δημοσιεύτηκε στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας “Η ΑΥΓΗ”
Discussion about this post