Τον κώδωνα του κινδύνου κρούει ο Συνήγορος του Πολίτη για την διαχείριση των υδάτων εν μέσω λειψυδρίας, υπεράντλησης των υδάτων από γεωτρήσεις ελλείψει εφαρμογής γενικού σχεδίου, ρύπανσης των υδάτων από εντατικές καλλιέργειες, αλλά και ελλιπούς συντήρησης των δικτύων υδροδότησης. Αγκάθι δε παραμένει το ζήτημα της αφαλάτωσης λόγω του υψηλού ενεργειακού κόστους, που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει το πόσιμο νερό.
Οι διαρροές πόσιμου ύδατος φτάνουν το 60%
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη για το 2024, κατά αυτό το έτος, 14 Δήμοι κηρύχθηκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας με την Ανεξάρτητη Αρχή να παρατηρεί ότι μια από τις κύριες αιτίες ανεπάρκειας πόσιμου νερού στην χώρα είναι η παλαιότητα των δικτύων, «με αποτέλεσμα τις συστηματικές διαρροές ύδατος, που φθάνουν έως και το 60%», όπως αναφέρεται στην ίδια έκθεση. Γι’ αυτό, η Ανεξάρτητη Αρχή συστήνει στους Δήμους να προβούν σε αποκατάσταση των ζημιών στα δίκτυα διανομής, στεγανοποίηση ή ακόμα και ολική αντικατάστασή τους, με στόχο τη μείωση των διαρροών.
Τι συμβαίνει στον Δήμο Ωραιοκάστρου;
Μια προβληματική περίπτωση, σύμφωνα με την έκθεση του ΣτΠ είναι αυτή του Δήμου Ωραιοκάστρου, που «το πρόβλημα δεν οφείλεται στη γενικότερη λειψυδρία», αλλά στην «πλημμελή συντήρηση και αναβάθμιση των δικτύων υδροδότησης». Σοβαρά προβλήματα στην υδροδότηση, λοιπόν, έχουν παρατηρηθεί και καταγραφεί στον Δήμο Ωραιοκάστρου «λόγω συχνών θραύσεων των αγωγών του δικτύου ύδρευσης, εξαιτίας της παλαιότητάς τους», αναφέρει στην έκθεσή του ο ΣτΠ. Εκεί «κρίθηκε απαραίτητο το έργο αναβάθμισης δικτύων. Ωστόσο, αν και διασφαλίστηκε η χρηματοδότηση του έργου με ευρωπαϊκούς πόρους, η μελέτη και κατασκευή του παρουσίασε αστοχίες, με αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία και αδυναμία υδροδότησης περιοχών, όπως η Λητή. Επιπρόσθετα, η παράταση που δόθηκε για βελτιωτικές ενέργειες παρήλθε άπρακτη εκ μέρους του Δήμου, και τελικά η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας αποφάσισε ότι το ποσό που αντιστοιχεί στο κόστος του συγκεκριμένου έργου πρέπει να επιστραφεί ως αχρεωστήτως καταβληθέν», αναφέρει στην έκθεσή του ο ΣτΠ.
Προβλήματα και στον Δήμο Πρεσπών
Αντίστοιχα προβλήματα υδροδότησης που οφείλονται στην παλαιότητα των δικτύων παρατηρούνται έντονα και σε ορεινούς οικισμούς ή περιοχές με μεγάλες υψομετρικές διαφορές. Σύμφωνα με αναφορά, που εξέτασε ο ΣτΠ στον Δήμο Πρεσπών διαπιστώθηκε ότι τα παλαιά υφιστάμενα δίκτυα παρέχουν νερό ύδρευσης με μία ενιαία ζώνη σε οικισμούς που έχουν μεγάλες υψομετρικές διαφορές. «Για να διασφαλιστεί μία ελάχιστη πίεση νερού στα κτίρια που βρίσκονται στα υψηλά σημεία του οικισμού, θα πρέπει στα χαμηλότερα σημεία η πίεση να είναι υψηλή, και σε επίπεδα επικίνδυνα για την πρόκληση θραύσεων», κατέγραψε στην αυτοψία του ΣτΠ. «Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με πλήρη αντικατάσταση των υφιστάμενων δικτύων στους περισσότερους οικισμούς, ενώ στους υπόλοιπους εγκαταστάθηκαν κατάλληλοι μηχανισμοί μείωσης πιέσεων για την ομοιόμορφη κατανομή τους», αναφέρει στην έκθεσή της η Ανεξάρτητη Αρχή.
Για την αντιμετώπιση της ρύπανσης του υδροφορέα
Το πρόβλημα της ρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα είναι κάτι που ταλανίζει πολλές περιοχές στην Επικράτεια. Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του ΣτΠ στο Ωραιόκαστρο Χαλκιδικής, όπου το νερό, λόγω υψηλών συγκεντρώσεων σιδήρου και μαγγανίου, κρίθηκε ακατάλληλο για όλες τις χρήσεις, «το πρόβλημα αποκαθίσταται με την εγκατάσταση μονάδων αποσιδήρωσης και απομαγγάνωσης». Παράλληλα, εκπονήθηκε ερευνητικό πρόγραμμα για τη διερεύνηση λύσεων, καθώς παρατηρείται συνδυαστικά σοβαρό φαινόμενο νιτρορύπανσης, λόγω της αλόγιστης χρήσης αζωτούχων λιπασμάτων στις καλλιέργειες.
Στη Νέα Προποντίδα «παρατηρούνται υπερβάσεις στη συγκέντρωση του αρσενικού στις γεωτρήσεις, λόγω της λειψυδρίας και της υπερκατανάλωσης νερού τους θερινούς μήνες, με αποτέλεσμα να απαιτούνται συμπληρωματικές υποδομές διυλιστηρίων, ώστε να διανεμηθεί ασφαλές ποιοτικά νερό», αναφέρει στην έκθεσή στου ο ΣτΠ.
Αφαλάτωση με χρήση ΑΠΕ
Αναγνωρίζοντας ότι στις περιπτώσεις αυτές «επιβάλλεται η εφαρμογή κατάλληλης επεξεργασίας ή/και η αναζήτηση εναλλακτικής πηγής υδροδότησης», ο ΣτΠ κάνει ένα βήμα παραπέρα και αναφέρεται στο πρόβλημα που υπάρχει στα νησιά των Κυκλάδων, όπου λειτουργούν μονάδες αφαλάτωσης. Ο ΣτΠ προτείνει, λοιπόν, για την κάλυψη του ενεργειακού κόστους για τις μονάδες αφαλάτωσης, οι οποίες είναι ενεργοβόρες, να αξιοποιούνται οι ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, κάτι που ήδη επιχειρείται πιλοτικά από το 2022 σε Κίμωλο και Σαντορίνη.
Συστάσεις για την καλύτερη διαχείριση του νερού
Στις γενικότερες συστάσεις του ο ΣτΠ επικαλείται την νομοθεσία που κατοχυρώνει ότι «η χρήση του νερού για ύδρευση έχει προτεραιότητα έναντι κάθε άλλης χρήσης». Βάσει, λοιπόν, της νομοθεσίας, «προβλέπεται η κατάρτιση σχεδίου διαχείρισης σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού, με το οποίο θα πρέπει να είναι συμβατό κάθε έργο υδατικών πόρων που εκτελείται, ώστε να τεκμηριώνεται η διαθεσιμότητα των ποσοτήτων νερού που θα απαιτήσει. Επίσης, απαιτείται η ένταξη κάθε έργου στο Εθνικό Μητρώο Σημείων Υδροληψίας (Ε.Μ.Σ.Υ.), ενώ είναι απαγορευτική η διάνοιξη γεωτρήσεων, χωρίς προηγούμενη αδειοδότηση», αναφέρει ο ΣτΠ.
Το πρόβλημα της υπεράντλησης από γεωτρήσεις
Στην έκθεσή του ο ΣτΠ κάνει μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση για τις επιπτώσεις της υπεράντλησης νερού από γεωτρήσεις. Σημειώνει, μάλιστα, ότι «Σε πολλά εγκεκριμένα σχέδια διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών, η ποσοτική κατάσταση των υπόγειων υδατικών συστημάτων χαρακτηρίζεται ως «Κακή», λόγω ελλειμματικού υδρολογικού ισοζυγίου, που δεν οφείλεται μόνο στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, αλλά και στην υπεράντληση του υπόγειου δυναμικού μέσω των γεωτρήσεων». Αυτό έχει ως συνέπεια, «αρκετοί Δήμοι προβαίνουν εσπευσμένα στη λήψη αποφάσεων άμεσης παύσης των αντλήσεων από όλες τις γεωτρήσεις».
Εξάλλου, η υπεράντληση από γεωτρήσεις προκαλεί υφαλμύρινση και επιβάρυνση με βαρέα μέταλλα, λόγω πτώσης της στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα. «Το πρόβλημα πηγάζει από την παράνομη διάνοιξη γεωτρήσεων δίχως πρότερη αδειοδότηση, με αποτέλεσμα να μη λαμβάνονται υπόψη τα διαθέσιμα υδάτινα αποθέματα, σύμφωνα με τα οικεία Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων», αναφέρει στην έκθεσή του ο ΣτΠ. Πρόβλημα είχε προκύψει σε περιοχή του Δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων, «δίχως να προηγηθεί η χορήγηση άδειας χρήσης νερού και η εγγραφή στα σημεία υδροληψίας του Εθνικού Μητρώου Σημείων Υδροληψίας». Ενώ, στον Δήμο Νέας Προποντίδας διαπιστώθηκε ότι «λόγω αδυναμίας του Δήμου, οι εκτός σχεδίου κατοικίες υδροδοτούνται αποκλειστικά από ιδιωτικές γεωτρήσεις, που πιθανόν στερούνται αδειοδότησης και συσχέτισης με τα διαθέσιμα υδατικά αποθέματα», αναφέρεται στην έκθεση του ΣτΠ.
Συστάσεις για τις τουριστικές δραστηριότητες
Εστιάζοντας στις ανταγωνιστικές χρήσεις νερού, που αφορούν την βιομηχανική δραστηριότητα, την γεωργία, αλλά και τον τουρισμό, ο ΣτΠ κάνει συστάσεις για ορθολογική χρήση του πόρου, που, βέβαια, δεν είναι ανεξάντλητος. Ειδικά στην δραστηριότητα του τουρισμού, ο ΣτΠ έχει επισημάνει ότι «θα πρέπει να εκτιμάται αυστηρά η φέρουσα ικανότητα μίας περιοχής ως προς τη δυνατότητα υποστήριξης των ξενοδοχειακών μονάδων από τους υπάρχοντες φυσικούς πόρους». Στο πλαίσιο αυτό, ο ΣτΠ έχει προτείνει «τα σύνθετα τουριστικά καταλύματα και αυτά που χρησιμοποιούν υδροβόρες εγκαταστάσεις, ιδιαίτερα στα νησιά, να εξασφαλίζουν με τα κατάλληλα έργα τη διαθεσιμότητα πόσιμου ύδατος, ώστε να αποφεύγεται η επιβάρυνση του δημοτικού δικτύου».
Φωτογραφία: PEXELS/George Becker
Discussion about this post